آتوسا صالحی

آتوسا صالحی، نویسنده، مترجم و ویراستار، در بیست و دوم خرداد ماه سال 1351 در تهران به دنیا آمد. کودکی و نوجوانی‌اش با انقلاب و جنگ پیوند خورد. اما مدرسه و دوستی‌های حاصل از آن، شنیدن قصه‌های مادربزرگ و علاقه‌اش به خواندن داستان و به‌ویژه شعر، التیامی بر آن فضای پُر تشنج بود. شانزده ساله بود که مجله‌ی «سروش نوجوان» فراخوانی برای جذب خبرنگار افتخاری منتشر کرد. آتوسا به واسطه‌ی دوستش از این آگهی باخبر شد و به اصرار او، متنی نوشت و به دفتر مجله فرستاد. چندی بعد جزء برگزیدگان اعلام شد و در اولین جلسه مجمع خبرنگاران افتخاریِ سروش نوجوان شرکت کرد. در این جلسه برجسته‌ترین فعالان حوزه‌ی کودک و نوجوان چون فریدون عموزاده خلیلی، قیصر امین‌پور را دیدار کرد و نیک‌بختی‌اش را غنیمت شمرد. به این ترتیب، از آن زمان فعالیت او به عنوان خبرنگار و نویسنده در نشریات کودک و نوجوان آغاز شد. چند سال بعد، در سال 1369، با برعهده گرفتنِ سردبیریِ بخشِ «مجله در مجله»ی سروش نوجوان به طور رسمی و حرفه‌ای وارد این عرصه شد.

آتوسا صالحی بعدها با مجلات همشهری، هفته‌نامه و روزنامه‌ی آفتابگردان، روزنامه‌ی ایران و شرق همکاری کرد. مدیریت باشگاه کتاب افق، عضویت در شورای مباحث نظری و رمان نوجوان کانون پرورش فکری، سرویراستاری انتشارات پیدایش و داوری در برخی از جشنواره‌ها و مسابقات شعر و داستانِ کودک و نوجوان، نیز از دیگر فعالیت‌هایی‌ست که صالحی در سال‌های بعدی برعهده گرفته است. تا به حال بیشترین همکاری او با انتشارات افق بوده که همچنان ادامه دارد.

اگرچه صالحی در سِمَت‌های مدیریتی و سرپرستی عملکرد خوبی داشته است، با این حال مخاطبانِ نشر در ایران او را بیشتر به عنوان نویسنده، شاعر و مترجمِ حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، می‌شناسند. نخستین اثر او، مجموعه شعری برای نوجوانان با عنوان «با اجازه بهار» پس از چند مرتبه رد شدن از سوی نشرهای مختلف، سرانجام در سال 1375 توسط نشر نقطه، منتشر شد. دو سال بعد دومین مجموعه شعر او به چاپ رسید و همزمان اولین کوشش‌های آتوسا صالحی در مقام نویسنده‌ای توانا در بازآفرینی داستان‌های کهن آغاز شد.

از سال 77 صالحی به بازآفرینی داستان‌های شاهنامه‌ی فردوسی در قالب داستان‌هایی روان و جذاب برای نواجوانان با عنوانِ کلیِ «قصه‌های شاهنامه» و با همکاری نشر افق، همت کرد. اولین جلد از این مجموعه به داستان ضحاک ماردوش پرداخته؛ داستان با زاویه دیدی جدید و از زبان دو آشپزِ دربارِ ضحاک نقل می‌شود. استقبال مخاطبان نوجوان و منتقدان از کتاب به قدری بود که آتوسا صالحی به نوشتن جلدهای بعدی ادامه داد. او در جلد های بعدی؛ «فرزند سیمرغ»، «اسفندیار رویین‌تن»، «فرود و جریره»، «بیژن و منیژه» و ... تا جلد دوازدهم «کیخسرو»، نیز نگاه تازه‌اش به افسانه‌ها را حفظ کرد. در واقع، صالحی با انتخاب شخصیت‌های درگیر در داستان به عنوان راوی، شخصیت‌پردازی‌های امروزی و ملموس از شخصیت‌های افسانه‌ای، و به کارگیری ویژگی‌های داستانیِ معاصر، به نزدیک‌ و روزآمد کردنِ داستان برای مخاطب نوجوان امروزی کمک بسیاری کرده است. مجموعه «افسانه‌های شاهنامه» تا به حال بارها تجدید چاپ شده و نیز جوایز متعددی را برای نویسنده به ارمغان آورده است.

به باورِ صالحی داستان‌ها قادراند مهم‌ترین درس‌های زندگی را به مخاطب بیاموزند. او عقیده دارد که مأنوس شدن با داستان‌ها و افسانه‌های کهن، به ویژه شاهنامه، تاثیر عمیقی بر دغدغه‌‌ی هویت‌جویی و الگویابی نوجوانان دارد. نوجوانان در این دوره از زندگی در جستجوی قهرمانی برای الگوبرداری از او هستند و هنگامی که افسانه‌های کهن ایرانی قابلیت زیادی در ارائه‌ی چنین قهرمانانی دارند، باید از آنها استفاده کرد. بازآفرینیِ امروزیِ افسانه‌ها می‌تواند قهرمان‌ها را زنده کند. این قهرمان‌ها درس‌هایی از انسانیت، شجاعت، فداکاری، هوش و زیرکی، مهربانی، بخشش و جوانمردی به نوجوانان می‌دهد و به بلوغ فکری آنان کمک زیادی می‌کند.

صالحی ابتکار و خلاقیت را دو رمز مهم و اساسی در بازآفرینی و آفرینش داستان، می‌داند. ذهن نوجوان و به ویژه کودکان بی‌مرز و محدوده است و خلاقیت جوابگوی چنین ذهنی خواهد بود. در نظر این مخاطبان، داستان‌هایی جذاب و پُر کشش هستند که تخیل خواننده را بیدار کنند و حتی فراتر از مرزها و چارچوب‌های آن بروند. صالحی علتِ اقبالِ داستان‌های خارجی را نیز تا حد زیادی در این ویژگی می‌داند.

از دیگر کارهای بازآفرینشیِ آتوسا صالحی می‌توان به مجموعه چهار جلدی «نارگل» اشاره کرد که مجموعه داستانی‌هایی برگرفته از «کلیله و دمنه» و «مثنوی معنوی»، برای مخاطب کودک است. شخصیتِ محوری داستان‌ها دختری به نام نارگل است که در هر داستان ماجرایی را با حیوانی در جنگل از سر می‌گذراند. صالحی در این مجموعه در کنار قصه‌گویی جذاب، سعی کرده تا آموزه‌هایی درباره حفاظت از محیط زیست به کودکان بدهد.

انتشار رمان «حتی یک دقیقه کافی است» در سال 1389، آتوسا صالحی را به عنوان مولفِ رمان نوجوان نیز شناساند. داستان این رمان، داستانی امروزی و درباره‌ی دختری به جا مانده از زلزله‌ی بم در سال 1382 و زندگی کنونی‌‌اش است. «حتی یک دقیقه کافی است» توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر و برنده‌ی چند جایزه‌ی داخلی شد.

صالحی از سال 1380، در کنار تألیف به ترجمه نیز دست زده و یکی از مترجمان مطرح در حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان است. معروف‌ترین و پرفروش‌ترین کارهای ترجمه‌ای او مجموعه سیزده جلدی «تام گیتس» به قلم لیز پیشون است که توسط نشر افق به چاپ رسیده است. همچنین می‌توان از مجموعه داستان‌های «هنری زلزله» نوشته‌ی فرانچسکا سایمون، «جونی بی جونز» نوشته‌ی باربارا پارک، «آرچی کوچولو» نوشته‌‌ی تریسی کوردروی و داستان‌های تک جلدی «گروفلو»، «35 کیلو امیدواری»، «کورالین»، «درخت دستکشی» و «بدترین جشن تود مار بوآ» نام برد.

آتوسا صالحی که هم‌اکنون مادر دو پسر است، به عنوان سرویراستار در بخش کودک و نوجوان نشر افق فعالیت دارد. همچنان که در حوزه‌ی تألیف و ترجمه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، حضور چشمگیر و تاثیرگذارش را حفظ کرده است.

• آثار
• شعر

با اجازه بهار، مجموعه شعر نوجوان، نشر نقطه، 1375

ترانه‌ای برای باران، مجموعه شعر نوجوان، انتشارات سروش، 1377

دلم برای تو تنگ است، مجموعه شعر نوجوان، نشر پیدایش، 1386

چشم‌های گردویی، مجموعه شعر نوجوان، نشر میوه گل سرخ (آلمان)، 2018؛ (به همراه دیگر شاعران)

داستان

مجموعه دوازده جلدی بازافرینی قصه‌های شاهنامه،‌ نشر افق، سال‌های 1377 تا 1393

دریای عزیز، شعر به زبان ساده، نشر چشمه، 1378

مجموعه چهار جلدی داستان‌های جیرک و جورک، داستان خردسال، نشر مرکز، 1378 (با مژگان کلهر)

دفتر خاطرات، نشر افق، 1384 (با مژگان کلهر)

مثل همه اما مثل هیچ‌کس، داستان نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1385

کسی خواب میمون کوچولو را ندیده؟، داستان خردسال، انتشارات علمی فرهنگی، 1385

طوطی و بازرگان، بازآفرینی کودک، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1386

سیاوش، بازآفرینی کودک، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1386

ماشین قشنگ من کاهو، داستان خردسال، انتشارات علمی فرهنگی، 1387

حتی یک دقیقه کافی است، رمان نوجوان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1389

یکی بود یکی نبود، مجموعه داستان نوجوان، نشر پیدایش، 1392

کوچ روزبه، کتاب تصویری، نشر افق، 1395

مجموعه چهار جلدی ماجراهای نارگل، تصویرگر: محبوبه یزدانی، داستان خردسال، انتشارات نردبان، 1396

مجموعه پنج جلدی نیما نابغه، تصویرگر: نسیم بهاری، رمان کودک، انتشارات افق، 1397

• ترجمه

داستان از نگاه داستان نویس، مجموعه نویسندگان، مجموعه مقالات، نشر زمان، 1380 (با مژگان کلهر)

کتابچه بدجنسی‌های گرگ کوچولو، ایان وایبرو، داستان کودک، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1382 (با مژگان کلهر)

اسپاد مورفی و تفنگی با فشنگ سیب‌زمینی، اُاین کالفر، داستان نوجوان، نشر افق، 1385

مجموعه ده جلدی هنری زلزله، فرانچسکا سایمون، مجموعه داستان طنز کودک، نشر افق 1386 (با مژگان کلهر)

گروفالو، جولیا دونالدسون، کتاب تصویری خردسال، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1387

35 کیلو امیدواری، آنا گاوالدا، رمان نوجوان، نشر افق، 1388

کورالین، نیل گیمن، رمان نوجوان، نشر افق، 1389

این یک جعبه نیست، آنتوانت پورتیس، داستان خردسال، انتشارات امیرکبیر، 1389

دردسرهای بچه شرور، سوزی کالین و دیگران، مجموعه داستان طنز کودک، نشر افق (با مژگان کلهر)، 1390

خفاش وارونه، جانل کنن، کتاب تصویری خردسال، انتشارات علمی فرهنگی، 1390

درخت دستکشی، کندیس کریستیانس، کتاب تصویری خردسال، انتشارات ماهک، 1390

مجموعه ده جلدی جونی بی جونز، باربارا پارک، رمان طنز کودک، نشر افق (با مژگان کلهر)، 1391

گریس خالی، چرایزمریکل هارپر، رمان کودک، نشر پنجره، 1391

و باز هم گریس خالی، چرایزمریکل هارپر، رمان کودک، نشر پنجره، 1391

یک موجود خیلی عجیب، روندا آرمیتیج، کتاب تصویری خردسال، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1392

مجموعه سیزده جلدی تام گیتس، لیز پیشون، گرافیک رمان، نشر افق، 1393 تا 1397

بدترین جشن تولد مار بوآ، جین ویلیس، کتاب تصویری خردسال، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

مجموعه چهار جلدی آرچی کوچولو، تریسی کوردروی، کتاب تصویری خردسال، نشر افق، 1397

صندلی بی ادب، نیکی دالی، نشر پیدایش

گربه شکمو، آلیسون پرینس، نشر پیدایش

• جایزه‌ها

لوح زرین و دیپلم افتخار اولین جشنواره مطبوعات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای مجموعه قصه‌های شاهنامه

لوح زرین هفتمین جشنواره مطبوعات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در بخش شعر

برگزیده پنجمین جشنواره مطبوعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش شعر نوجوان

برگزیده جشنواره کتاب سلام برای مجموعه قصه‌های شاهنامه

برگزیده جشنواره کتاب سلام برای کتاب دریای عزیز

لوح زرین و دیپلم افتخار نهمین جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای کتاب دریای عزیز

قلم بلورین یازدهمین جشنواره مطبوعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش شعر نوجوان

لوح زرین و دیپلم افتخار هفتمین جشنواره مطبوعات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در بخش شعر

برگزیده جشنواره کودک و شاهنامه برای مجموعه قصه‌های شاهنامه

برگزیده اولین جشنواره کتاب برتر برای کتاب مثل همه اما مثل هیچ‌کس

 برگزیده یازدهمین جشنواره کتاب سلام برای کتاب مثل همه اما مثل هیچ‌کس

 برگزیده جشنواره بانوی فرهنگ جمهوری اسلامی ایران برای کتاب مثل همه اما مثل هیچ‌کس

برگزیده دومین جشنواره کتاب برتر برای مجموعه قصه‌های شاهنامه

تندیس و لوح تقدیر ششمین دوره جشنواره کتاب فصل در بخش داستان کودک برای کتاب ماشین قشنگ من کاهو

تندیس و لوح افتخار سومین دوره جایزه ادبی پروین اعتصامی برای مجموعه شعر دلم برای تو تنگ است

 دیپلم افتخار جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای مجموعه شعر دلم برای تو تنگ است

معرفی ویژه شورای کتاب کودک برای بازآفرینی طوطی و بازرگان

تندیس و لوح تقدیر جایزه ادبی جعفر پایور برای بازآفرینی طوطی و بازرگان

تقدیر شده در جایزه کتاب سال برای مجموعه شعر دلم برای تو تنگ است

 معرفی ویژه شورای کتاب کودک برای مجموعه شعر دلم برای تو تنگ است

 منتخب کلاغ سفید (کتابخانه مونیخ) برای مجموعه شعر دلم برای تو تنگ است

جایزه کتاب سال غنی‌پور برای رمان حتی یک دقیقه کافی است

برگزیده دومین جایزه کتاب مهر برای مجموعه آثار

لوح زرین و دیپلم افتخار پانزدهمین جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در بخش رمان نوجوان برای رمان حتی یک دقیقه کافی است

لوح زرین و دیپلم افتخار هفدهمین جشنواره کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای بازآفرینی سیاوش

معرفی ویژه شورای کتاب کودک برای بازآفرینی سیاوش

برگزیده نخستین جایزه ادبی- هنری مهدی آذریزدی برای بازآفرینی سیاوش
 

به کوشش عاطفه صابونی