حسین صفا

نامِ حسین صفا، شاعر و ترانه‌سرا، بیشتر با نام محسن چاوشی، خواننده پاپ، گره خورده است و مجموعه اشعار او همچون کتاب‌های «نرگس» و «منجنیق» از پرفروش‌ترین کتاب‌های حوزه‌ی شعر و ادبیات بوده است.

نامِ حسین صفا، شاعر و ترانه‌سرا، بیشتر با نام محسن چاوشی، خواننده پاپ، گره خورده است. حسین صفا، در میان دوستداران موسیقی پاپ ایران اعتبار ویژه‌ای دارد، آنقدر که وجودِ نام حسین صفا در میان دست‌اندرکاران یک آلبوم موسیقی، ویژگیِ مهمی در استقبالِ مخاطبان شده است، به طوری که آلبوم «ابراهیم» به خوانندگی محسن چاوشی و ترانه‌سراییِ حسین صفا، بیشتر برای این ترانه‌سرا، شهرت و محبوبیت را به ارمغان آورد. اشعار و ترانه‌های حسین صفا متفاوت از آثار شاعران و ترانه‌سرایانِ هم‌دوره‌اش است، تفاوتی که تقلید از آن هم، کار دشوار و حتی ناممکنی است، چرا که شعر او همواره به سوی دگرگونی و نو شدن می‌رود. استقبال از کارهای حسین صفا تنها محدود به دنیای ترانه و موسیقی نیست، بلکه در سال‌های اخیر مجموعه اشعار او همچون کتاب‌های «نرگس» و «منجنیق» از پرفروش‌ترین کتاب‌های حوزه‌ی شعر و ادبیات بوده و توجه بسیاری از منتقدان را نیز جلب کرده است. به گمان بسیاری از صاحب‌نظران، حسین صفا از شاعرانِ پیشرو در غزل فارسی به شمار می‌آید. همچنان‌که انتشار مجموعه اشعار سپیدِ «نرگس» کار را برای سپیدسرایانِ بعد از این، دشوار کرده است.

حسین صفا، شاعر و ترانه‌سرا، در آخرین روز آذر ماه 1359 در اسلامشهر به دنیا آمد، اما اصالت آذری دارد. آشنایی حسین صفا با ادبیات و شعر به دوران نوجوانی‌اش بازمی‌گردد. عمویش، عباس صفا، اهل کتاب و مطالعه بود و کتابخانه‌ای مملو از کتاب‌های تاریخی و مذهبی و شعر و داستان داشت. حسین نوجوان در نشست و برخاست با عمویش به سمت خواندن کتاب گرایش پیدا کرد و خیلی زود انس گرفت. حسین صفا با خواندنِ معدود کتاب‌های شعرِ کتابخانه‌ی عمویش احساس کرد که چیزی را که جستجو می‌کرده یافته و به این ترتیب وارد دنیای شعر و شاعری می‌شود و شروع به خریدن و خواندن کتاب‌های شعر می‌کند. سرگرمِ مطالعه‌ی آثار شاعران قدیم و جدید می‌شود و با آنها زیست می‌کند. تا اینکه روزی، عمویش کتاب «آیدا، درخت و خنجر و خاطره» را به او هدیه می‌دهد. حسین صفا با خواندن اشعار سپیدِ احمد شاملو با دیدگاهی جدید درباره شعر آشنا می‌شود. اگرچه درکِ شعر شاملو برای صفا سخت بوده اما تحت‌تاثیر تفاوت‌های سبک شاملو با شاعرانِ معاصرش قرار می‌گیرد. حسین صفا بعدها به تدریج با آثار شاعران نوپردازی چون سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، رضا براهنی، یدالله رویایی، حسین منزوی، احمدرضا احمدی و ... آشنا می‌شود و از اینجا شروع به سرودن شعر در سبک‌های مختلف می‌کند؛ شعر نیمایی می‌سراید، شعر سپید را تجربه می‌کند و چندی هم در قالب چارپاره شعر می‌گوید. اما نقطه‌ی عطف خواندن‌ها و نوشتن‌هایش، در آشنایی با غزلِ حسین منزوی گره می‌خورد. آثار منزوی او را به سمت غزل سرودن می‌برد، غزلی که از کلیشه‌ها و صفات مصنوعی دور باشد. با این حال بعدها، به ترانه‌سرایی نیز روی می‌آورد.

حسین صفا در سال‌های بعد بدون وقفه خواندن و سرودن را پی می‌گیرد و سعی می‌کند در کنار درس و دانشگاه و کار در بانک، از مخاطبانِ جدیِ حوزه‌ی شعر باشد. او پس از فارغ‌التحصیلی و در دوران خدمتِ سربازی با محسن چاوشی آشنا می‌شود. آشنایی حسین صفا با چاوشی در سال 1381 رقم می‌خورد و او را به سمت ترانه‌سرایی می‌برد. صفا اولین ترانه‌اش را در سال 82 سرود؛ ترانه‌ی «کفتر چاهی» که چاوشی آن را ‌خواند و در اولین آلبومش، «نفرین»، منتشر شد. پس از آن همکاری صفا و چاوشی گسترده‌تر شد و در اغلب آلبوم‌های این خواننده ادامه پیدا کرد. ترانه‌های «متأسفم»، «کم تحملم»، «یه شاخه نیلوفر»، «قله‌ی خوشبختی»، «قطار»، «جوابم نکن» بیشتر مورد توجه قرار گرفت و سبب شد تا نامِ حسین صفا، اعتبار بیشتری بگیرد. اما اوج سبکِ شخصی و حرفه‌ای او در آلبوم‌های «پاروی بی‌قایق» و «ابراهیم» بروز پیدا کرد و مورد استقبال مخاطبان عام و خاص نیز قرار گرفت.

حسین صفا، هیچ‌گاه سرودن شعر –چه در قالب غزل و چه شعر سپید- را رها نکرد و در مصاحبه‌های مختلف خودش را شاعر معرفی کرده و از عنوان ترانه‌سرا دوری جسته است. نخستین مجموعه شعرِ حسین صفا، با عنوان «کنار پله‌ی تاریک و چند غزل برای زنم» در سال 1388 منتشر شد و شامل سروده‌های او طی سال‌های 1379 تا 1387 است. در سال 1392 نخستین مجموعه‌ی ترانه‌اش، «من کم تحملم»، توسط نشر شانی به چاپ رسید و دومین دفترِ شعر او با عنوان «وصیت و صبحانه»، نیز منتشر گردید. در سال 1393، حسین صفا به انتشار اشعار سپید در قالب کتابی با نام «صدای راه پله می‌آید»، دست زد. به این ترتیب، دهه‌ی نود، دوره‌ای پر مشغله و پر ثمر برای این شاعر بوده است. انتشار مجموعه اشعار «منجنیق» و «نرگس» در سال 1396 نقطه‌ی درخشانی در فعالیتِ بیست‌ساله‌ی حسین صفا بوده است. فضای شعر حسین صفا با فضای شعریِ امروز تفاوت‌هایی دارد. اشعار او در عین دارا بودنِ زبانی ساده و مملو از اصطلاحات و تصاویر امروزی، سعی کرده از موضوعات و مضمون‌های کلیشه‌ای فاصله بگیرد. تصاویر شعرها، تصاویری ملموس اما برآمده از تجربه‌ی شخصیِ شاعر است، با این حال مخاطب می‌تواند، احساسِ پنهان در شعر را دریافت کند و به همذات‌پنداری برسد. توسعه‌ی ظرفیت‌های شعر غزل و سپید، توجه به وزن کلمات و تاثیر لحن و نحو در موسیقی شعر، توجه به ظرفیت‌های زبان فارسی در گذشته و امروز، وارد کردن عواطف و ذهنیاتِ شخصی اما فراگیر در شعر، از ویژگی‌های شعر و ترانه‌ی حسین صفا است و او را به یکی از پیشروان شعر امروز تبدیل کرده است.