محمدرضا زائری روحانی صریح‌اللهجه‌ای است. متولدکرمان و بزرگ شده‌ی بندرعباس است. محمدرضا زائری یکی از متفاوت‌ترین روحانیون حال حاضر ایران است. او یک حوزویِ تحصیلکرده‌یِ خبرنگارِ نویسنده‌ی فیلم آشنا است. روحانی ای که در محضر اساتیدی چون آیت الله‌ جوادی آملی، آقا مجتبی طهرانی و جعفر سبحانی دروس فقه و اصول را فراگرفت. اما زائری اندیشه‌ای متفاوت را انتخاب نمود و به تحصیلات حوزوی بسنده نکرد و کارشناسی فقه و مبانی حقوق را از مدرسه‌ی عالی شهید مطهری اخذ نمود. زائری که دانستن را برای خود در ارجحیت قرار داده بود کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی را از دانشگاه آزاد اسلامی اخذ و سپس راهی لبنان شد. در لبنان مشغول مطالعه‌ی روابط اسلام و مسیحیت شد و موفق شد در دانشگاه «قدیس یوسف» بیروت کارشناسی ارشد این رشته را اخذ نماید. زائری در سال 1395 با دفاع از رساله‌ی دکترای خود که به مطالعه‌ی دو شبکه‌ی ماهواره‌ای اسلامی و مسیحی انجام داده بود توانست دکترای خود را از دانشگاه قدیس یوسف کسب نماید. زندگی او در لبنان سبب شد تا نگاه جدیدی به اسلام پیدا کند. زائری تمرکز خود را بر مساله‌ی فرهنگ گذاشت و تلاش کرد در مسیر اصلاح فرهنگ حرکت نماید.

زائری و سیاست

زائری از همان کودکی در خانواده‌ای سیاستمدار زندگی نمود. پدر او غلام‌عباس زائری ، چهار دوره نماینده‌ی مجلس شورای اسلامی بود و همین امرسبب شد زائری در خانه‌ای بزرگ شود که از جزئیات امور سیاسی و فعالیتهای بزرگان سیاسی کشور آگاه باشد. اما این مهم سبب نشد تا زائری مانند پدر در کسوت رجل سیاسی اقدام نماید؛ چرا که فعالیت فرهنگی و روزنامه‌نگاری را شروع نمود. او که از دیدگاه سیاسیون یک روحانی اصولگرا شناخته می‌شد و در تلویزیون نیز فعالیت داشت ناگهان به خاطر صراحت لهجه مورد نقد قرار گرفت. او در ماجرای خانه‌ی روزنامه نگاران جوان، مورد تاخت و تاز جریان چپ و راست قرار گرفت و در نهایت راهی زندان شد. مدت‌ها است که زائری نگاه سیاسی ندارد و تلاش می‌کند با کلام خود راهی برای اصول و احیاء دین اسلام پیدا کند.

زائری و فعالیت فرهنگی

زائری از سال 65 یعنی زمانی که 16 سال بیشتر نداشت فعالیت فرهنگی خود را به عنوان مبلغ مذهبی در مساجد شروع کرد. از سال 1372 در مراکزی چون سازمان تبلیغات، اتحادیه‌ی انجمن‌های دانش‌آموزی، مجلات رشد و چند سازمان فرهنگی دیگر شروع به فعالیت کرد. زائری اولین فعالیت جدی خود را در دهه‌ی هفتاد و با ایجاد خانه‌ی روزنامه‌نگاران جوان آغاز کرد. در سال 1374 زائری با اصرار معاونت ارشاد وقت، عهده‌‌دار نهادی به نام خانه روزنامه‌نگاران جوان می‌شود. نهادی هرچند مستقل اما تحت حمایت ارشاد. خانه‌ی روزنامه‌نگاران جوان با حمایت از نویسندگان نوجوان آغاز به‌کار کرد. در همین راستا هفته نامه‌ای به نام «خانه» توسط این موسسه چاپ شد، که نویسندگان و روزنامه‌نگاران جوان در آن فعالیت می‌کردند. از جمله‌ی این روزنامه‌نگاران می‌توان به افرادی مثل پیام فضلی‌نژاد، فرناز قاضی‌زاده، پناه فرهاد بهمن اشاره کرد. اما «خانه» با چاپ نامه‌ای از دختری جوان که درباره‌ی امام خمینی شبهه داشت مجبور به تعطیلی و زائری راهی زندان شد. زائری در سال 1380 مجله‌ی «خیمه» را راه‌اندازی نمود. این نشریه یک هیات کاغذی است که به ظاهر به عزاداری‌ها و مناسک هیات مذهبی می‌پردازد اما در واقع نگرش جدیدی به سنتی‌ترین آیین مذهبی می‌دهد. در سال 1386 زائری به همراه هادی حیدری مجله‌ی کمیک استریپ منتشر می‌کند که هدف آن کتاب‌خوانی و آشنا کردن نسل جوان با مطالعه بود.

در سال 1388 زائری فعالیت خود را در لبنان با انتشارات ترینگل توسعه می‌دهد و در سال 1391 مجله‌ی «محیا» را چاپ می‌کند. مجله‌ی محیا درباره‌ی سبک زندگی اسلامی است. در هیمن سال، زائری مدیریت مجموعه‌ی سرچشمه را تقبل و تا سال 1396 مدیریت این مجموعه را برعهده داشت. اما فعالیت‌های فرهنگی زائری تنها در حوزه‌ی نشر و چاپ کتاب نیست بلکه او در حوزه‌ی سینمایی نیز ید طولایی دارد و شاگرد بهرام بیضایی در باغ فردوس بوده است. زائری مشاور فیلم مارمولک بود و در جشنواره‌ی عمار سال 1392 نیز داور بوده است. هم‌چنین در سال 1384 سردبیر روزنامه‌ی همشهری بوده است.

زائری و کتابهایش

زائری شاید از معدود روحانیونی است که نمایشنامه‌های بیضایی را مطالعه کرده است و داستان‌های هوشنگ گلشیری را خوانده است. همین سبب شده است تا زائری قلمی روان و لحنی پرکشش برای مخاطب پیدا کند. محمدرضا زائری در طول سالیانی که نوشته است برای تمامی مخاطبان از کودکان تا عالمان دینی نوشته است. با هم فهرست‌وار نگاهی به آثار او می‌اندازیم.

کتاب تنهایی چاپ اول سال 1380 نشر سروش: مجموعه‌ای 3 جلدی که احادیث قدسی را جمع‌آوری کرده است زائری در این کتاب برداشتی آزاد 30 قطعه‌ی به یادماندنی را ارائه داده است.

بیت الاحزان چاپ اول سال 81، نشر سروش: کتابی است درباره‌ی حضرت زهرا اما لحن مناجات گونه زائری در این کتاب زندگی و رنج‌های حضرت زهرا را به تصویر می‌کشد.

خیمه گاه ناله های سوگواری: کتاب مجموعه اشعار درباره‌ی کربلا و عاشورا است که در سال 81 توسط نشر سروش چاپ شده است.

ما سخاومندترین مردم دنیا هستیم، چاپ اول ،84 نشر خورشید باران: مقالات دکتر زائری درباره‌ی انقلاب و دفاع مقدس مجموعه‌ای بسیار خواندنی است. زائری با ارائه‌ی گزارشی از سفر عراق و دیدار با آیت الله حکیم درباره‌ی خاطرات جنگ می‌نویسد.

ذوالفقار فریادهای تولی، چاپ اول 84، نشر فرهنگ اسلامی: کتاب نثر ادبی در مدح امیرمومنان است که به فرازهای زندگی حضرت علی می‌پردازد.

ضامن آهو، چاپ اول، 84 نشر خادم الرضا: کتاب اشعاری در مدح اهل بیت است.

پدر پسر روح القدس، چاپ اول 89، نشر خیمه: در جلسه‌ی نقد کتاب پدر پسر روح القدس که در دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار شد، زائری به این موضوع اشاره می‌کند که در مراسم محرم در لبنان از سه سخنران شیعه، سنی و مسیحی برای سخنرانی دعوت می‌کنند. سخنران مسیحی در این‌گونه مجالس درباره‌ی امام حسین شعرخوانی می‌نماید. زائری در مدت زمان حضور در لبنان با آشنایی با این شاعران مسیحی به گفتگو با آن‌ها می‌پردازد. زائری در این کتاب با نوشتن مقالاتی به موضوع شعر مذهبی در مدح اهل‌بیت به این موضوع می‌پردازد.

قدم کلیک‌هایتان بر روی چشم، چاپ اول91، نشر آرما: زائری وبلاگی داشت به نام نمایندگی مجاز که مطالب خود را در آن فضا می‌نوشت با تعطیلی وبلاگ، زائری منتخب مقالاتش را در این کتاب بیان کرده است.

باید رفت، چاپ اول91، نشر آرما: مدت زمانی که زائری در لبنان اقامت داشته مجموعه مقالاتی در مجله‌ی پنجره چاپ می‌کرده است که ماحصل آن مقالات کتاب (باید رفت) است زائری در این کتاب به موضوع لبنان اشاره می‌کند و بیان می‌کند که وضع فعلی ایران از لحاظ فرهنگی و کثرت نگاه افراد شبیه به لبنان است. حضور وسایل ارتباط جمعی که مردم را در دهکده‌ی جهانی گرد هم آورده باعث نزدیکی آن‌ها به یکدیگر شده است. لذا لازم است برای رساندن پیام انقلاب و نهضت عاشورایی به‌جای تنبلی و ترس به میان میدان رفت و مردم را آگاه ساخت.

حجاب بی حجاب، چاپ اول 91، نشر آرما: چالشی‌ترین مبحث محمدرضا زائری مخالفت با حجاب اجباری است. او اعتقاد دارد نباید زنان را مجبور به پذیرفتن حجاب اجباری نمود. زائری با اعتقاد به حدیث انسان حریص علی ما منع که انسان از هرچه منع شود به آن حریص می‌شود. او اعتقاد دارد حجاب نباید تحمیل شود بلکه وظایف روحانیون و افراد فرهنگی آگاه‌سازی افراد جامعه از فواید و ضرورت حجاب است. در سال 91 برای اولین بار این کتاب توسط نشر آرما در 112 صفحه چاپ شد. اما در سال 98 کتاب دیگری نیز که دکتر زائری به نام (حجاب با حجاب) نوشته بودند به این کتاب اضافه شد و هر دو کتاب با یک عنوان به نام حجاب بی‌حجاب چاپ گردید.

نصرالله چاپ اول 91 نشر عماد فردا: مجموعه یادداشت‌ها و گفتگوی زائری با حسن نصرالله در کتاب نصرالله جمع آوری شده است هر چند زائری امیدوار بوده است در فرصتی دیگر بتواند مصاحبه‌ای مفصل با حسن نصرالله فراهم شود اما این امکان برایش میسر نشده است.

کتاب انقلاب، فصل بیداری، چاپ اول 92، دفتر نشر فرهنگ اسلامی: بارخوانی صحیفه‌ی نور توسط محمدرضا زائری باعث شده است مخاطب با تامل بیشتری به اندیشه‌های بنیانگذار انقلاب بپردازد.

پنج جرعه تشنگی چاپ اول 93، نشر احیاء: مخاطب زائری در این کتاب نسل جوان است. زائری در کتاب خود با ادبیاتی لطیف جهت ارتباط جوانان با خدا در ماه مبارک رمضان تلاش کرده است. این کتاب گفتگویی بین خداوند با انسان است. این کتاب برای ارتباط معنوی در ماه رمضان بسیار مناسب است.

زندگی حسینی چاپ اول 93 نشر معارف: عاشورا درس زندگی است. دکتر زائری در کتاب زندگی حسینی با نگاهی به مقوله‌ی عاشورا و امام حسین تلاش کرده است راههای جاری سازی فرهنگ عاشورا و امام حسین در زندگی روزمره را بیان نماید. این کتاب در سال 93 توسط نشر معارف چاپ شده است.

سبک زندگی، چاپ اول 93 نشر آرما : محمدرضا زائری در کتاب خود سعی کرده است با ارائه‌ی سبک‌های مختلف زندگی و نظریات مختلف کمک کند تا افراد سبک صحیح زندگی را انتخاب نمایند. حجت‌الاسلام زائری در کتاب خود تلاش نمی‌کند سبک زندگی خاصی را به دیگران تحمیل نماید.

اعترافات چاپ اول 94، نشر آرما: زائری در کتاب اعترافات اذعان می‌کند که به‌جای این‌که در حوزه به‌دنبال مجتهد شدن باشد تصمیم گرفته است یک سرباز برای اسلام باشد و با کار فرهنگی راهی پیدا کند که دین و دنیای مردم را به یکدیگر پیوند بزند. کتاب اعترافات مجموعه مقالات محمدرضا زائری درباره‌ی امور فرهنگی ایران است. مجموعه‌ی اعترافات حاصل مقالاتی است که زائری در سالهای مختلف در روزنامه‌هایی مثل جام جم نوشته است. این کتاب دو بخش دارد بخش اول حکایت بیرونی که نام ستونی در روزنامه‌ی جام جم بوده است و زائری در آن مطلب می‌نوشته است. بخش دوم محرمانه مستقیم که یادداشت‌هایی است که زائری در نشریات دیگر نوشته است.

خبرنگار بدون مرز چاپ اول 95، نشر آرما: زائری یک روزنامه‌نگار و خبرنگار است. در کتاب خبرنگار بدون مرز زائری با قلم روان خود و نوآوری با استفاده از احادیث نبوی به مسائل روز جامعه ورود کرده است. ماحصل این کتاب 31 مقاله‌ی خواندنی است که به مسائل فرهنگی پرداخته است.

سلام او، چاپ اول 95، نشر دارالحدیث: ترجمه‌ای از زیارت ناحیه‌ی مقدسه است که زائری آن را تالیف کرده است.

دینی که آنها میگویند، نه! چاپ اول 97، نشر آرما: محمدرضا زائری سال 96 درشهر اصفهان با عنوان اولویت دین‌داری انجام داده است. ماحصل آن سخنرانی‌ها کتابی است با عنوان دینی که آن‌‌ها می‌گویند، نه!

گاف فرهنگ، چاپ اول 97، نشر آرما: کتابی بسیار خواندنی در مقوله‌ی جریان فرهنگی است. به عقیده‌ی زائری بسیاری از مسئولین و متولیان امور فرهنگی راه را اشتباه رفته‌اند و به قول معروف در زمینه‌ی فرهنگی گاف داده‌اند. زائری با استفاده از تمثیلات قرآنی تلاش می‌کند تا امور فرهنگی را برای همگان قابل لمس نماید.

تقاطع انقلاب چاپ اول 98، نشر آرما: مجموعه مقالات درباره‌ی انقلاب که محمدرضا زائری در 303 صفحه و به زبان انتقادی نگاشته شده است. زائری با نگاه فرهنگی وکاوشگرانه‌ی خود تلاش کرده است به بازنگری مبانی انقلاب بپردازد. به اعتقاد زائری با گذشت چهل سال از انقلاب باید تلاش کرد با زبان جدید و ارائه‌ی مفاهیم تازه با نسل و مخاطب جدید ارتباط برقرار کرد. تقاطع انقلاب در نظر زائری نسل جدیدی است که مفاهیم سنتی انقلاب برایش جالب نیست. زائری در کتاب خود با نگاه انتقادی مفاهیم سنتی انقلاب را به چالش کشیده است.

برای مشاهده آثار نویسنده به این لینک مراجعه بفرمایید.

گردآوری: هادی خادم الفقراء