به قلم :هادی خادم الفقرا

آلبر کامو، روزنامه نگار، نمایشنامه نویس، داستان نویس، نویسنده‌ی مطالب فلسفی و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل است. اگرچه کامو یک فیلسوف آکادمیک نبود اما نقش فلسفه را در داستان‌ها و نمایشنامه‌های او می‌توان دید. کامو به شدت از اطلاق یک برچسب به خود بیزار بود، اما منتقدان، آلبرکامو را یک نویسنده‌ی اگزیستانسیالیست یا وجودگرا می‌دانستند. کامو فعالیتش را به‌عنوان یک هنرمند تئاتر در الجزایر آغاز نمود.

او در جنگ جهانی دوم به فرانسه مهاجرت کرد. در شاخه‌ی مقاومت فعال و سردبیر روزنامه‌‌ای به نام «مبارزه» در فرانسه شد. در سال های 1940 به بعد کامو با نوشتن رمان‌های «بیگانه»، «طاعون» و «سقوط » مشهور شد. او در این سالها آثاری چون افسانه‌ی سیزیف و عصیانگر را نیز به رشته‌ی تحریر درآورد. در این آثار بود که کامو دو مفهوم فلسفی پوچی و شورش را معرفی و توسعه داد. پوچی را می‌توان به عنوان یک تنش یا تقابل متافیزیکی تعریف کرد که ناشی از آگاهی انسان در یک جهان اساساً بی‌ تفاوت و بی‌معنا است. کامو پوچی را یک ویژگی اساسی و حتی تعیین کننده از شرایط مدرن بشر می‌دانست. مفهوم شورش در آثار کامو به معنای یک وضعیت اجتماعی و هم به مفهوم یک وضعیت ذهنی بود. این عصیان‌گری می‌توانست بیانگر شکل افراطی تروریسم و بی‌بندوباری را شرح دهد. هرچند این موضوعات توسط کامو رد شده است. اما اساساً و به زبان ساده شورش از یک نگرش سرپیچی قهرمانانه یا مقاومت در برابر آن‌چه انسان‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد تشکیل می‌شود. در سال 1957 کمیته‌ی نوبل جایزه‌ی خود را به‌دلیل تلا‌ش‌های پیگیرانه‌ی او برای روشن کردن وجدان انسانی به کامو اعطا کرد. کامو در زمان خودش مورد احترام قرار گرفت و امروزه نیز تحسین می‌شود. زیرا او با استفاده از قدرت تخیل و توانایی نویسندگی‌اش تلاش کرد تا وجدان انسانی را بیدار سازد و راهی برای حقیقت اخلاقی پیدا کند.

زندگی کامو

آلبرکامو در نوامبر 1973 در موندوی دهکده‌ای کوچک، در الجزایر به‌ دنیا آمد. وی فرزند دوم لوستین آگوست کامو، پیشکسوت ارتش و کارمند حمل و نقل شراب بود. پدر کامو در نبرد مارن در جنگ جهانی اول کشته شد. کامو در دوران کودکی تنها چیزی که از پدرش به یاد می‌آورد این بود که پدر او بعد از تماشای یک مراسم اعدام به شدت مریض شده بود. کامو این تصویر را در رمان بیگانه و تاملاتی درباره‌ی گیوتین توصیف کرده است. بعد از مرگ پدر کامو، مادر او را به الجزیره برد و در منطقه‌ی کارگری بلکورت در یک آپارتمان زندگی کردند. مادر کامو زنی ناشنوا و بی‌سواد بود که برای گذران زندگی در کارخانه‌ی اسلحه‌سازی کار می‌کرد. کامو در رمان زندگی‌نامه‌ی خود «مرد اول»، این دوره از زندگی خود را با آمیز‌ه‌ای از درد و محبت به یاد می‌آورد. در حالی که شرایط فقر شدید را توصیف می‌کند. آپارتمان‌های سه اتاقه بدون حمام، برق و آب)

در دوران دبیرستان بود که کامو عاشق خواندن شد. او جذب ژید، پروست و برگسون شد. کامو علاقه‌مند ادبیات، هنر، تئاتر و سینما شد. در همین دوران بود که کامو بیماری سل را تجربه کرد و در تمام مدت عمر خود با این بیماری درگیر بود.

در سال 1932 کامو تحصیلات خود را به پایان رساند. در این زمان او در مجله (سد) که یک ماهنامه ادبی بود با اصول روزنامه‌نگاری و مقاله‌نویسی آشنا شد. چهار سال بعد یعنی از سال 1933 تا 1937 او ضمن تحصیل در دانشگاه الجزایر تجارب متعددی را از سرگذارند. با همسر اول خود سیمون هیه ازدواج کرد و طلاق گرفت. مدتی به حزب کمونیست پیوست. از جمله‌ کارهای متفاوت کامو تحلیل داده‌های هواشناسی بارتلبی و بایگانی در دفتر ثبت خودرو بود. در سال 1936 آلبر کامو به همراه دوستان خود یک گروه تئاتری را بنیان گذاشت که مضامین سیاسی چپ را به تصویر می‌کشیدند. او در این گروه به عنوان بازیگر و کارگردان فعالیت می‌کرد. اولین نمایشنامه‌ی کامو به نام «شورش در استوریا» برای همین گروه نوشته شد. داستان مربوط به شورش کارگران فقیر در طول جنگ داخلی اسپانیا بود. بعد از آن‌که کامو از حزب کمونیست اخراج شد گروه تئاتر خود را بازسازی کرد و یک گروه تئاتر جدید به نام «تئاتر تیم» تاسیس نمود. تغییر نام گروه تئاتر آلبر کامو بیانگر تغییر جهت او از امور سیاسی به فرهنگ و اقتصاد بود. از سال 1938 تا 1940 کامو در روزنامه‌های مختلفی کار کرد.

نویسندگی کامو در روزنامه‌ها به مذاق مقامات الجزایر خوش نیامد و روزنامه‌ها را بخاطر نقد کامو از وضع اسف‌بار عرب‌ها تعطیل کردند و کامو را مجبور به مهاجرت به فرانسه نمودند. در دهه 1940 جهان شاهد صعود تدریجی کامو به درجه روشنفکر ادبی کلاس جهانی بود. او این دهه را به‌عنوان نویسنده و نمایشنامه‌نویس تحسین شده‌ی محلی آغاز کرد. کامو در این دوره به فرانسه رفت و با همسر دومش فرانسیس فاور ازدواج کرد. اما این دوره از زندگی کامو به‌طرز ناخوشایندی آغاز شد. جنگ در اروپا، اشغال فرانسه، سانسور رسمی روزنامه‌ها و سرکوب گسترده‌ی روزنامه‌نگاران چپ همه‌ی چیزی بود که سبب شده بود کامو حقوق ثابت و درآمد خوبی نداشته باشد. همین سبب شد تا کامو مجددا به الجزایر برگردد و در یک مدرسه‌ی خصوصی مشغول شود. کامو در سال 1942 بیگانه را نوشت. اثری که در چاپ اول پرفروش نبود اما با مقاله‌ای که سارتر در نقد بیگانه نوشت، سبب شد تا «بیگانه‌» تنها چهار بار به انگلیسی چاپ شود. سارتر در نقد «بیگانه‌» نوشت بهترین کتابی که بعد از پایان جنگ تا به‌ حال نوشته شده است. کامو در همان سال به فرانسه برگشت و در روزنامه‌ی مخفی مقاومت فرانسه فعالیت نمود و کتاب «افسانه‌ی سیزیف» را منتشر کرد. او در این سالها ویراستاری انتشارات گیلمارد را بر عهده گرفت. شغلی که تا پایان عمرش بر عهده داشت.او در سالهای بعد نمایشنامه‌های «کالیگولا» و «سوء تفاهم » را نوشت و همراه با سارتر و دوبوار نقش رهبری جریان فکری پاریس را برعهده گرفت. در سال 1947 کامو با انتشار کتاب «طاعون» تلاش کرد به جامعه درباره‌ی معنی بخشیدن به زندگی و داشتن هدف در مبارزات تاکید نماید.

کامو در سال 1951 کتاب «عصیانگر» را منتشر کرد. کتاب تاملی در ماهیت آزادی، عصیان و نقد فلسفیِ خشونت انقلابی است. این اثر قدرتمند و بحث برانگیز با محکومیت صریح مارکسیسم و لنینیسم و تقبیح خشونت‌ بی‌بند و بار با عنوان ابزاری برای رهایی انسان منجر به درگیری با سارتر و همراه با مخالفت جبهه‌ی ملی الجزایر به عنوان اثری ارتجاعی شناخته شد.

در سال 1956 کامو رمان اعترافی «سقوط» را منتشر کرد. این اثر که آخرین کار کامل کامو است، از نظر برخی منتقدین به‌عنوان کم نظیرترین کار کامو شناخته شده است.

در سال 1957 کامو برنده‌ی جایزه‌ی نوبل شد. کامو از یک ‌طرف احساس می‌کرد که دوستش آندره مالرو شایستگی بیشتری برای دریافت نوبل دارد و از طرف دیگر گمان می‌کرد که گردانندگان نوبل به‌دلیل پایان کار کامو از آثار قبلی او تقدیر می‌کنند. برای همین در سخنرانی نوبل خود عنوان کرد که هنوز در میانه‌ی راه است و می‌خواهد آثار جدیدی خلق کند اما مرگ به او امان نداد کامو دو سال بعد در سن 46 سالگی در یک حادثه‌ی رانندگی کشته شد.

آثار کامو

پشت و رو اولین اثر کامو، 5 داستان کوتاه که در سال 1938 و در سن 22 سالگی چاپ کرد. این کتاب را عباس باقری ترجمه کرده است و انتشارات فرزان روز چاپ کرده است.

عیش اولین نوشته‌های فلسفی کامو است. این کتاب به شادی و عیاشی هوشیارانه در جهان می‌پردازد.

در گذر روزها مجموعه‌ای از مقالات در مورد اوضاع بد دهقانان الجزایری نوشته شده است کامو این مجموعه مقالات را در روزنامه‌ها با عنوان فقر در قبایلیه چاپ کرده است.

بیگانه مشهورترین و نام‌آورترین اثر آلبر کامو، مورسو در تشییع جنازه مادرش ناراحت نیست. ازدواج با معشوقه‌اش ماری برایش مهم نیست، مهاجرت به فرانسه هیجان انگیز نیست. مورسو جوانی است که به پوچی می رسد. کامو در بیگانه نشان می‌دهد مردی که برای مرگ مادرش گریه نمی‌کند چگونه می‌تواند به‌ راحتی مردی عرب را بکشد. بیگانه‌ی کامو یکی از صد کتابی است که هر کس باید قبل از مرگش بخواند.

افسانه سیزیف: کامو جستارهای خود درباره‌ی پوچی را در کتاب افسانه‌ی سیزیف منتشر کرده است. او این کتاب را همزمان با کتاب بیگانه نوشته و منتشر کرده است. کتاب چهار فصل به نام تفکر پوچ، انسان پوچ‌گرا، آفرینش پوچ و اسطوره‌ی سیزیف دارد. کامو در کتاب افسانه‌ی سیزیف به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا زندگی ارزش زیستن را دارد؟ کامو اعتقاد دارد ما در هر لحظه با پوچی مواجه می‌شویم. در مواجه با پوچی است که به خودکشی و دست کشیدن از زندگی فکر می‌کنیم. آلبر کامو برنده‌ی نوبل ادبیات اعتقاد دارد که حاصل نبرد با پوچی باید پذیرش، مبارزه، طغیان و ادامه‌ی آزادانه زیستن باشد. کامو در این کتاب تلاش می‌کند به این سوال پاسخ دهد که آیا زندگی ارزش سختی کشیدن دارد.

کالیگولا: کامو نوشتن این نمایشنامه را در سال 1939 بر‌ اساس زندگی کالیگولا سومین امپراتور روم نوشته است. اولین نسخه از کتاب در سال 1944 چاپ می‌شود. به اعتقاد بعضی از منتقدین کالیگولا کامل کننده‌ی سه‌گانه‌ی پوچی است که کامو نوشته است(بیگانه، افسانه‌ی سیزیف و کالیگولا).

طاعون: مردمان شهری به نام واران به‌دلیل بیماری طاعون در حال مرگ هستند. کامو بعد از سه‌گانه‌ی خود درباره‌ی پوچی در حال واکنش به مساله‌ی مرگ است، جایی که زندگی در کنار بیماری طاعون کم می‌آورد و مردم به پوچی مرگ می‌رسند. کامو نشان می‌دهد با همکاری و مبارزه برای معنایی واحد می‌توان به زندگی معنایی ویژه داد.

سقوط: یکی دیگر از مهم‌ترین آثار کامو کتاب سقوط است. کتاب دربار‌ه‌ی وکیلی به نام ژان باتیست است که بسیار مغرور است و خود را برتر از دیگران می‌داند. او یک شب که در حال پیاده‌روی است زنی را می‌بیند که روی پل خم شده‌ است. وکیل از کنار زن عبور می‌کند و پنجاه متر جلوتر صدای افتادن جسمی را متوجه می‌شود. او به زن محل نمی‌گذارد و عبور می‌کند اما قهرمان داستان بعد از آن حتی یک لحظه آسایش ندارد و خود را در ورطه‌ی‌ سقوط می‌‌بیند. از همه دور می‌شود. حس تنفر از دیگران وجودش را پر می‌کند، کارهایی را انجام می‌دهد تا آن شب را فراموش کند اما نمی‌تواند. کامو در این اثر مانند بیگانه به درونمایه‌ی عذاب وجدان نگاه می‌اندازد.

عصیانگر: کامو عصیانگر را در برهه‌ی کوتاهی بعد از پایان جنگ جهانی دوم در سال 1951 می‌نویسد. کامو در این کتاب نحله‌های فکری مردم اروپا از مسیحیت تا فاشیست و کمونیسم را بررسی می‌کند. این از ویژگی کامو است که در جامعه‌ای زیسته است که با همه‌ی اندیشه‌ها آشنا شده، اما به‌دلیل آزاد بودنش تحت تاثیر هیچ کدام از اندیشه‌ها قرار نمی‌گیرد. همین سبب می‌شود تا انسان کامو به هیچ چیز اعتقاد نداشته باشد و علیه همه چیز عصیان نماید.

تسخیرشدگان: کامو یکی از علاقه‌مندان به داستایوفسکی بود و نمایشنامه‌ی تسخیر شدگان را براساس داستانی به همین نام از داستایوفسکی نوشته است. کامو در تسخیر شدگان از زبان مردی به نام لاورنتیوویچ ماجراهای مردم شهری را روایت می‌کند که گرفتار پوچی شده‌اند.

آدم اول: نوشته‌ی ناتمام کامو که بعد از مرگش چاپ شد. کامو در آدم اول زندگی خود را به تصویر کشیده است. ژاک قهرمان داستان مانند کامو، پدرش را در یک سالگی از دست داده است و از او هیچ خاطره‌ای ندارد. کتاب درباره‌ی تحقیق ژاک درباره‌ی زندگی پدرش است. کامو در این جستجو از تاریخ الجزایر، وضعیت مردمان و فلسفه‌ی زندگی صحبت می‌کند.

نام اثر/نوع ارائه/اولین چاپ در ایران/بهترین ترجمه/ناشر/انتشارات دیگر/توضیحات

بیگانه رمان 1345 لیلی گلستان مرکز ماهی-نیلوفر این کتاب اولین بار توسط جلال آل احمد منتشر شد.

افسانه سیزیف مقاله 1382 مهستی بحرینی نیلوفر جامی این کتاب اولین بار توسط محمدعلی سپانلو ترجمه شده است

کالیگولا نمایشنامه 1375 ابوالحسن نجفی نیلوفر قظره این کتاب توسط خانم پری صابری در نشر قطره نیز ترجمه شده است.

طاعون رمان 1345 کاوه میر عباسی چشمه نیلوفر این کتاب اولین بار توسط رضا سید حسینی نشر نیلوفر چاپ شده است.

سقوط رمان 1356 شورانگیز فرخ نیلوفر جامی اولین بار کتاب در سال 1356 توسط اصغر بهروز ترجمه شده است.

عصیانگر مقاله 1374 مهستی بحرینی نیلوفر قطره ناشران از این کتاب با نام انسان طاغی نیز منتشر کرده‌اند.

سوء تفاهم نمایشنامه 1329 خشایار دیهیمی ماهی ناشران مختلف این کتاب اولین بار توسط آل احمد ترجمه شده است.

تسخیر شدگان نمایشنامه 1393 خشایار دیهیمی ماهی ----

پشت و رو داستان 1383 عباس باقری فرزان روز ---- این کتاب ترجمه‌ی دیگری نشده است.

تابستان مقاله- داستان 1390 پویه میثاقی کتابسرای تندیس ققنوس نام اصلی کتاب تابستان الجزایز است.

تامل درباره گیوتین مقاله 1399 قاسم رستمی فرهنگ جاوید ----

تبعید و سلطنت داستان کوتاه 1385 آخوندزاده ققنوس قصه گویا این کتاب بعد از مرگ کامو چاپ شده است.

تعهد اهل قلم مقاله 1384 مصطفی رحیمی نیلوفر ---- کامو چنین کتابی ندارد و این کتاب گردآوری شده است.

چند نامه به دوست آلمانی مقاله 1347 رضا داوری اردکانی نیل سوره مهر نام اصلی این کتاب مقاومت شورش و مرگ است.

حکومت نظامی نمایشنامه یحیی مروستی جامی به سخن

خطاب به عشق نامه نگاری 1398 زهرا خانلو نشر نو --- این کتاب بعد از مرگ کامو توسط دخترش چاپ شده است.

دادگستران نمایشنامه 1349 ابوالفضل قاضی نشر نیل به سخن این کتاب با عنوان راستان، صالحان و عادل‌ها نیز چاپ می‌شود.

رکوئیم برای یک راهبه نمایشنامه 1384 کیاسا ناظران نشر قطره این کتاب بر اساس رمانی نوشته فاکنر نوشته شده است.

یادداشت‌ها روزنگارها 1389 خشایار دیهیمی نشر ماهی به سخن این کتاب با عنوان دفترچه‌ها نیز چاپ شده است.

برای مشاهده آثار آلبر کامو به این لینک مراجعه بفرمایید.