احمد شاملو

احمد شاملو، متخلص به الف. بامداد یا الف. صبح، شاعر، نگارنده، ژورنالیست، محقق، مترجم، فرهنگ‌نویس و نیز در زمره دبیران کانون نگارندگان کشور قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران بود. او تحصیلات کلاسیک مرتبی نداشت؛ چون فرزند افسر ارتش بود و مدام بین شهرهای ایران در تردد بود. به همین دلیل خانواده‌اش هیچ زمانی قادر نبودند برای زمانی طولانی در جایی ساکن شوند. شاملو در بیست و یکمین روز از آذر ماه سال 1304 در خیابان صفی علیشاه دیده به جهان گشود. پدرش حیدر نام داشت و به نقل از خود وی در شعر «من بامدادم سرانجام…» مادرش کوکب عراقی شاملو، در زمره مهاجران قفقازی بود که در جریان انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ روسیه، همراه خانواده‌اش به کشور ما مهاجرت نموده بودند. زمان کودکی به دلیل حرفه پدر که اشتغال در ارتش رضا شاه بود، هر از گاهی را به مکانی می‌رفتند که پدر ماموریت داشت. شاملو که هر شاعر آرمان‌گرا را نهایتا یک آنارشیست کامل و به تمام معنا تصور می‌کرد، به سال 1325 با نیمایوشیج آشنا شد و متاثر از وی به شعر نیمایی گروید؛ ولی اولین‌بار در شعر «تا شکوفه سرخ یک پیراهن» که به سال ۱۳۲۹ با عنوان «شعر سفید غفران» ارائه گردید وزن را رها نمود و به شکل پیشرو شیوه جدیدی را در شعر معاصر فارسی به وجود آورد. شاملو مضاف بر شعر، فعالیت‌های مطبوعاتی، تحقیق و ترجمه‌هایی شناخته‌شده دارد. مجموعه کتاب کوچه او مهمترین کار تحقیقی در موضوع فرهنگ عامه مردم ایران است. نگاشته‌های شاملو به زبان‌های: سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، ارمنی، هلندی، رومانیایی، فنلاندی، کردی و نیز ترکی ترجمه شده‌اند.

به قلم: مریم صادقی

شهرت اصلی شاملو به دلیل نوآوری در شعر معاصر فارسی و نیز سرودن نوعی شعر است که با عنوان شعر سپید یا شاملویی در حال حاضر به عنوان یکی از با اهمیت‌ترین قالب‌های شعری مرسوم در کشور به حساب می‌آید. این نوع شعر در حقیقت تقلیدی به جا و درست از اشعار سپید فرانسوی و یا شعر منثور معرفی شده است.

شاملو که هر شاعر آرمان‌گرا را نهایتا یک آنارشیست کامل و به تمام معنا تصور می‌کرد، به سال 1325 با نیمایوشیج آشنا شد و متاثر از وی به شعر نیمایی گروید؛ ولی اولین‌بار در شعر «تا شکوفه سرخ یک پیراهن» که به سال ۱۳۲۹ با عنوان «شعر سفید غفران» ارائه گردید وزن را رها نمود و به شکل پیشرو شیوه جدیدی را در شعر معاصر فارسی به وجود آورد. شاملو مضاف بر شعر، فعالیت‌های مطبوعاتی، تحقیق و ترجمه‌هایی شناخته‌شده دارد. مجموعه کتاب کوچه او مهمترین کار تحقیقی در موضوع فرهنگ عامه مردم ایران است. نگاشته‌های شاملو به زبان‌های: سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، ارمنی، هلندی، رومانیایی، فنلاندی، کردی و نیز ترکی ترجمه شده‌اند. وی از سال ۱۳۳۱ تا 1333، در سمت مشاور فرهنگی سفارت مجارستان فعالیت می‌نمود.

«نخستین شب شعر بزرگ ایران» به سال ۱۳۴۷، از سوی وابسته فرهنگی سفارت آلمان در تهران برای او ترتیب داده شد. این شاعر ارزشمند که جز میراث فرهنگی کشورمان به شمار می‌آید. بعد از تحمل مدت‌ها رنج و بیماری، به تاریخ ۲ مرداد ۱۳۷۹ رخ در نقاب خاک کشید و امامزاده طاهر کرج آرامگاه ابدی وی گردید. عشق، رهایی و انسان‌گرایی، از شاخصه‌های واضح اشعار شاملو هستند.

زندگینامه

احمد شاملو در بیست و یکمین روز از آذر ماه سال 1304 در خیابان صفی علیشاه دیده به جهان گشود. پدرش حیدر نام داشت و به نقل از خود وی در شعر «من بامدادم سرانجام…» مادرش کوکب عراقی شاملو، در زمره مهاجران قفقازی بود که در جریان انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ روسیه، همراه خانواده‌اش به کشور ما مهاجرت نموده بودند. زمان کودکی به دلیل حرفه پدر که اشتغال در ارتش رضا شاه بود، هر از گاهی را به مکانی می‌رفتند که پدر ماموریت داشت.

در شهرهایی مثل رشت و سمیرم و اصفهان و آباده و شیراز روزگار گذراند. همسرش اذعان داشته به دلیل آنکه زمان کوتاهی بعد از ولادت احمد، خانواده اش به رشت رفته بودندو مجدد به تهران بازگشتند محل تولد وی به اشتباه در شناسنامه رشت ثبت شده است.

دوران کودکی و تحصیلات مقدماتی شاملو هم در شهرهای خاش، زاهدان و مشهد و بیرجند سپری شد. زمانی که هنوز 13 سال بیشتر نداشت به ضبط و ثبت لغات و اصطلاحات متداول عوام نمود. دبیرستان را در شهرهای بیرجند، مشهد، گرگان و تهران سپری کرد و با اشتیاق فرا گرفتن زبان آلمانی در مقطع اول هنرستان صنعتی ایران و آلمان ثبت‌نام نمود.

وی به سال ۱۳۲۶ زمانی که جوانی 22 ساله بود با اشرف‌الملوک اسلامیه وصلت نمود و حاصل این ازدواج 4 فرزند با نام‌های سیاوش، سامان، سیروس و ساقی بود. این وصلت به جدایی منجر شد و شاملو بعد از ده سال به سال ۱۳۳۶ با طوسی حائری ازدواج نمود. ازدواج دوم وی هم به مانند نخستین ازدواجش مدت زیادی پایدار نمی‌ماند و 4 سال بعد از آن به سال 1340 از طوسی نیز جدا می‌شود و در آخرین ازدواج خود به سال 1343 با آیدا تا پایان عمر خویش عاشقانه زیستن را تجربه می‌کند.

در نهایت احمد شاملو در ساعت 9 یکشنبه شب دومین روز از مرداد ماه 1379 در دهکده فردیس دیده از جهان فرو بست.