میر جلال الدین کزازی

میرجلال‌الدین کزازی نویسنده، مترجم، شاهنامه‌پژوه و پژوهشگر برجسته‌ی زبان و ادب فارسی 28 دی ماه سال 1327 در کرمانشاه دیده به جهان گشود. کزازی به استفاده از واژگان پارسی سره در زبان گفتار و نوشتار بسیار شهره است. او از کودکی در خانواده‌ای فرهنگی و اهل ادب بالیده و بزرگ شده است. پدر نقش به سزایی در گرایش او به ادب و به ویژه ادب کهن ایران زمین داشته است و همچنان که پیداست این گرایش و شیفتگی او به زبان و ادبیات فارسی، مسیر زندگی او را رقم می‌زند. عمده‌ی نوشته‌های کزازی در باب ادبیات کهن و شعر پارسی است. از سوی دیگر به سبب آشنایی با چند زبان اروپایی از جمله، انگلیسی و اسپانیایی ترجمه‌هایی هنرمندانه در کارنامه‌ی خود دارد. آثاری چون ایلیاد و ادیسه‌ی هومر که از شاهکارهای حماسی جهان به شمار می‌رود را کزازی به زیبایی با زبانی آهنگین و با ویژگی‌های بارز یک اثر حماسی به پارسی برگردانده است و در این برگردان‌ها بسیار از واژگان کهن زبان پارسی دَری بهره جسته است. از نوجوانی تا کنون گاهی شعر نیز می‌سراید و لقب هنری‌اش زُروان است. از افتخارات این بزرگ‌مرد پارسی‌گوی می‌توان به جایزه بهترین کتاب سال برای ترجمه انه‌اید اثر ویرژیل در سال 1369، جایزه نخست پژوهش‌های بنیادین هجدهمین جشنواره خوارزمی برای نامه‌ی باستان در سال 1383، نشان زرین و سپاسنامه از بزرگترین انجمن ادبی و فرهنگی یونان «پارناسوس» به عنوان برجسته‌ترین ایرانی در گسترش و شناسانیدن فرهنگ و ادب یونان در سال 1384، و پژوهشگر برگزیده در دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی در سال 1385 اشاره کرد. وی چند بار نیز به عنوان چهره‌ی ماندگار انتخاب شده است.

به قلم: مریم عسگری

کزازی به سبب آن که دوران دبستان را در مدرسه‌ی آلیانس کرمانشاه می‌گذراند که توسط فرانسوی‌ها ساخته شده بوده است، از کودکی با زبان فرانسه آشنا می‌شود. در این مدارس دانش‌آموزان از سال چهارم کنار درس‌های دیگر زبان و ادب فرانسه را می‌آموختند و برخی از درس‌ها را نیز به زبان فرانسه فرا می‌گرفتند. مدرسه‌ی آلیانس سرآغازی می‌شود برای پیوند او با زبان فرانسه تا جایی که زبان دوم او حتی در دانشگاه نیز همین زبان می‌شود. در روزگار نوجوانی به تشویق پدر و علاقه‌ی خویش قلم به دست می‌گیرد و نوشتن را آغاز می‌کند. بزم‌ها و همایش‌های مدرسه نیز فرصت و انگیزه‌ای را برای او فراهم می‌آورد تا پا به عرصه‌ی نوشتن و سخنرانی در برابر شنوندگان بگذارد. خود او بر این باور است که به دنیا آمدن و زندگی در کرمانشاه، هم به سبب پارسی‌گویی مردم این منطقه و هم به سبب پیشینه‌ی تاریخی و فرهنگی آن بر شیوه‌ی گفتار او اثرگذار بوده است.

وی تمام دوران آموزشی خود را در دانشگاه تهران گذرانده است و به گفته‌ی خود از محضر اساتیدی چون دکتر زرین‌کوب، دکتر شهیدی، دکتر مظاهر مصفا و اساتید بزرگ دیگر بهره برده است. کزازی با توجه به علاقه‌ای که به ادب کهن ایران‌زمین داشته، موضوع پایان‌نامه‌ی دکتری خود را نیز در ارتباط با شاهنامه برمی‌گزیند و اکنون از شاهنامه‌پژوهان به نام این مرز و بوم است.

او در تمام دوران تحصیل و کار خود پندی از روانشاد پدر را آویزه‌ی گوش می‌کند و از سیاست به دور می‌ماند، چنان که می‌گوید: «من مرد فرهنگ هستم و با سیاست بیگانه‌ام چون کمترین زیان سیاست این است که ما را در دام پرسمان‌ها و رخدادهای روزانه زودگذر می‌اندازد، ویژگی سیاست ناپایداری و دگرگونی است».

میرجلال‌الدین کزازی از نیمه‌های دهه‌ی پنجاه در شمار دبیران فرهنگ و ادب فارسی بوده و اکنون عضو هیأت علمی دانشکده‌ی ادبیات و زبان خارجه در دانشگاه علامه طباطبایی است. مدتی نیز در دانشگاه بارسلون اسپانیا به تدریس زبان پارسی و ایران‌شناسی پرداخته است.

عمده‌ی نوشته‌های کزازی در باب ادبیات کهن و شعر پارسی است. از سوی دیگر به سبب آشنایی با چند زبان اروپایی از جمله، انگلیسی و اسپانیایی ترجمه‌هایی هنرمندانه در کارنامه‌ی خود دارد. آثاری چون ایلیاد و ادیسه‌ی هومر که از شاهکارهای حماسی جهان به شمار می‌رود را کزازی به زیبایی با زبانی آهنگین و با ویژگی‌های بارز یک اثر حماسی به پارسی برگردانده است و در این برگردان‌ها بسیار از واژگان کهن زبان پارسی دَری بهره جسته است. از نوجوانی تا کنون گاهی شعر نیز می‌سراید و لقب هنری‌اش زُروان است.

یکی از پرآوازه‌ترین نوشته‌های میرجلال‌الدین کزازی «نامه‌ی باستان» در تفسیر و گزارش شاهنامه است، که تا کنون به ده جلد رسیده است. این کتاب به عنوان منبع اصلی درس مربوط به شاهنامه برای دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری رشته‌ی زبان و ادب فارسی تألیف شده است و رتبه‌ی نخست پژوهش‌های بنیادین در جشنواره‌ی بین‌المللی خوارزمی را از آن خود کرده است.

میرجلال‌الدین کزازی و همسرش که به گفته‌ی خودش رایزن ادبی او نیز هست صاحب دو فرزند پسر و دو فرزند دختر هستند که در رشته‌های مختلفی دانش آموخته‌اند و کسب افتخار کرده‌اند.

افتخارات

از افتخارات این بزرگ‌مرد پارسی‌گوی می‌توان به جایزه بهترین کتاب سال برای ترجمه انه‌اید اثر ویرژیل در سال 1369، جایزه نخست پژوهش‌های بنیادین هجدهمین جشنواره خوارزمی برای نامه‌ی باستان در سال 1383، نشان زرین و سپاسنامه از بزرگترین انجمن ادبی و فرهنگی یونان «پارناسوس» به عنوان برجسته‌ترین ایرانی در گسترش و شناسانیدن فرهنگ و ادب یونان در سال 1384، و پژوهشگر برگزیده در دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی در سال 1385 اشاره کرد. وی چند بار نیز به عنوان چهره‌ی ماندگار انتخاب شده است.