محمدرضا شفیعی کدکنی

استاد محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر معاصر و چهره ی ممتاز و سرشناس ادبیات ایران، نوزدهم مهرماه 1318 در روستای کدکن از توابع تربت حیدریه دیده به جهان گشود. او در خانوادهای مذهبی و زیر نظر پدری روحانی بزرگ شد. پدر به سبب آن که به سیستم آموزش و پرورش جدید اعتقادی نداشت خود در خانه به او درس و فقه آموخت، و علاقه مند بود که فرزندش درس طلبگی بیاموزد و به اجتهاد برسد. شفیعی کدکنی نزد پدر و مرحوم ادیب نیشابوری زبان و ادبیات عرب را فراگرفت و در محضر شیخ هاشم قزوینی فقه، کلام و اصول آموخت. وی از کودکی طبع شعری داشت که معتقد است از مادر به ارث برده بود، و از حدود 8 سالگی به خاطر دارد که گاهی شعرهایی سروده است. در جوانی نیز در کنار فراگیری فقه و اصول، به سبب علاقه ی فردی به مطالعه ی ادبیات و شعر نیز می پردازد.

به قلم مریم عسگری

استاد محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر معاصر و چهره‌ی ممتاز و سرشناس ادبیات ایران، نوزدهم مهرماه 1318 در روستای کدکن از توابع تربت حیدریه دیده به جهان گشود. او در خانواده‌ای مذهبی و زیر نظر پدری روحانی بزرگ شد. پدر به سبب آن که به سیستم آموزش و پرورش جدید اعتقادی نداشت خود در خانه به او درس و فقه آموخت، و علاقه‌مند بود که فرزندش درس طلبگی بیاموزد و به اجتهاد برسد. شفیعی کدکنی نزد پدر و مرحوم ادیب نیشابوری زبان و ادبیات عرب را فراگرفت و در محضر شیخ هاشم قزوینی فقه، کلام و اصول آموخت.

وی از کودکی طبع شعری داشت که معتقد است از مادر به ارث برده بود، و از حدود 8 سالگی به خاطر دارد که گاهی شعرهایی سروده است. در جوانی نیز در کنار فراگیری فقه و اصول، به سبب علاقه‌ی فردی به مطالعه‌ی ادبیات و شعر نیز می‌پردازد. این علاقه، و تشویق اطرافیان موجب می‌شود که در نهایت در امتحانات سال آخر دبیرستان شرکت کند. او پس از دریافت مدرک دیپلم و قبولی در کنکور، در رشته‌ی ادبی قدم در دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد می‌گذارد و مسیر تازه‌ای در زندگی خود رقم می‌زند.

استاد شفیعی کدکنی پس از دریافت مدرک کارشناسی زبان و ادب فارسی به تهران می‌آید و تحصیلات خود را تا گرفتن مدرک دکتری ادامه می‌دهد. او در سال 1348 مدرک دکترای زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کرده است. وی در طول سال‌های تحصیل از محضر اساتیدی چون دکتر فیاض در مشهد و ملک‌الشعرای بهار، استاد فروزانفر و دکتر ناتل خانلری در دانشگاه تهران بهره جسته است؛ و آنان را در کار تدریس و تحقیق سرمشق خود قرار داده است.

شفیعی کدکنی در آغاز سال‌های جوانی شعرهای خود را با تخلص «م. سرشک» در جراید به چاپ می‌رساند. او مطالعه و سرودن شعر را در قالب سنتی آغاز کرده است و اغلب آثار آن دورانش را غزل‌هایی به سبک خراسانی تشکیل می‌دهند. سرانجام وی در سال 1344 بخشی از این غزل‌ها را در نخستین مجموعه شعرش «زمزمه‌ها» به چاپ می‌رساند. در اواخر دهه‌ی 30 شفیعی کدکنی با شعر نو بیشتر آشنا می‌شود و به مرور سرودن در این قالب را آغاز می‌کند. مجموعه شعر «در کوچه باغ‌های نیشابور» که در سال 1350 منتشر شده است او را به اوج شهرت می‌رساند.

این استاد برجسته از سال 1348 تا کنون استاد دانشگاه تهران است و به تدریس و پژوهش می‌پردازد. وی پیش از آن مدتی در بنیاد فرهنگ ایران و زمانی در کتابخانه مجلس سنا مشغول به کار بوده است. در سال 1396 نیز عنوان استاد ممتاز از سوی دانشگاه تهران به وی اعطا شد.

آثار

استاد شفیعی کدکنی به جز سرایش شعر، در تألیف، تصحیح، ترجمه، نقد و تحقیق از چهره‌های سرشناس و زبردست ادبیات ایران است. آثار وی را می‌توان در سه گروه آثار انتقادی، شامل تحصیح آثار کلاسیک ادبیات فارسی، و نظری، شامل مقالات و پژوهش‌ها، و مجموعه اشعار دسته‌بندی کرد.

شفیعی کدکنی را می‌توان شاعری اجتماعی دانست. اغلب شعرهای او رویکردی اجتماعی دارد، و به ویژه شرایط اجتماعی دهه‌های چهل و پنجاه خورشیدی را بازتاب می‌دهد. او در شعرهای خود از بیانی فصیح و دقیق بهره جسته است و کلام پرمغز خود را با زبان تمثیل می‌آراید. طبیعت بومی استان خراسان نیز از جمله چیزهایی است که بازتاب آن را می‌توان در برخی شعرهای این شاعر بزرگ معاصر مشاهده کرد. برخی از آثار او به تفکیک در زیر آمده است.