چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟: ریشه‌های قدرت، ثروت و فقر

اقتصاد هر کشور مقول ه­ای است که مستقیماً به شریان زندگی مردم متصل است و در تعیین کیفیت گذران آن نقشی غیر قابل انکار دارد. از این­رو دغدغه­ ای نیست که صرفاً برای مسؤلان و اقتصاددانان جوامع مطرح باشد.

«دارون عجم اوغلو» و «جیمز رابینسون»، نویسندگان کتابی که تحسین شش اقتصاددان برنده­ ی جایزه نوبل را همراه خود دارد، سؤال مطرح شده روی جلد را با بررسی تجارب پرهزینه­ ی حکومت­ ها با ساختار اقتصادی گوناگون در طول تاریخ پاسخ داده ­اند. پاسخی که با توجه به شرایط سخت کنونی می­تواند اندیشه اقتصادی حاکم بر ایران و سایر کشورهای در حال توسعه را متحول کند.

نگارنده، اقتصاد را بیش از گذشته با سیاست مرتبط می­بیند اما سیاست­ های مرسوم به اقتصاد کلان را به هر نوعی که باشد اولویت درجه دوم قلمداد می­کند و شرط اصلی توسعه را رابطه دولت با ملت می­داند.

«رابینسون»، یکی از نویسندگان این کتاب، فارغ ­التحصیل دکترای علوم سیاسی و استاد دانشگاه هاروارد است. این خود بیش از هر چیز نشان می­دهد که تا چه اندازه ساختار اقتصادی امروز با سیاست گره خورده و دستیابی به توسعه­ ی پایدار و حقیقی نیازمند همراهی واقعی و نه نمایشی سیاستمداران است.

مشکل سیاستمداران کمبود علم و دانش نیست. حفظ قدرت از طریق قربانی کردن منافع عمومی، یا تأمین منافع عمومی و از کف دادن تدریجی قدرت سیاسی؛ این دوراهیِ سیاستمدار است که سرنوشت کشور را رقم می­زند. و دولتمردان بر سر این دوراهی عموماً ترجیح می­دهند اقتصاد را به گروهی معدود واگذار کنند. گروهی که حافظ منافع سیاسی آن­ ها باشد.     

مؤلفان این کتاب به همراه جمعی دیگر از اندیشمندان حوزه اقتصاد بر این باورند که مانع اصلی در برابر چرخیدن چرخ اقتصاد و در نهایت شکست کشورها در نیل به توسعه، «نظام الیگارشی» یا به تعبیر مترجمان، «اندک­سالاری» است. سقوط ملت ­ها که داستان بسیاری از آن­ها با روایتی جذاب در این کتاب نقل شده است همگی محصول «اندک سالاری» است.

«نظام اندک­سالار» کلید واژه­ای است که محور اصلی مباحث کتاب حول آن شکل می­گیرد و شرایط مؤثر بر قدرت گرفتن یا فروپاشی چنین نظامی تبیین می­شود.

هوشیاری و سطح آگاهی مردم از نحوه­ی حاکمیت این پدیده­ی شوم است که در بزنگاه­ ها تعیین می­کند یک کشور به دام چنین سیاستمدارانی گرفتار آید یا از آن عبور کند.