گردآوری: عاطفه صابونی

دکتر عبدالحمید ضیایی، شاعر، مدرس فلسفه و پژوهشگر، در سال 1354 در چهارمحال و بختیاری به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را گذراند و در سال 1374 به مناسبت قبولی در دانشگاه به تهران آمد. عبدالحمید ضیایی در رشته‌های حقوق قضایی و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های علامه طباطبایی و دانشگاه تهران تحصیل کرد و با درجه‌ی کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل شد.

عبدالحمید ضیایی که سال‌های نوجوانی و جوانی را با خواندن شعر، به ویژه آثار کلاسیک کهن و معاصر ایران، سپری کرده بود و هر از گاهی نیز شعر می‌سرود و برای آشنایان و دوستان می‌خواند؛ در سال‌های دانشگاه و پس از آن به شعر و دنیای شاعری با رویکردی حرفه‌ای و جدی، روی آورد. تحصیل در رشته‌ زبان و ادبیات فارسی ضیایی را به غور و پژوهش در حوزه‌ی تاریخ ادبیات و نظریات ادبی کشاند. با درگیر شدن در تئوری‌های ادبی، ذهن او به سمت فلسفه و نظریات فلسفی نیز سوق پیدا کرد. به طوری که برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا تصمیم گرفت به رشته‌ی فلسفه تغییر رشته دهد. او در دهه هشتاد برای تحصیل در رشته‌ی فلسفه غرب، به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربن ثبت‌نام کرد. عبدالحمید ضیایی علاوه بر تحصیل، پژوهش و نگارش مقالات انتقادی و تحلیلی را آغاز کرده بود و در کنار اینها سرودن شعر را ادامه می‌داد. او از میان مطالعاتی که در حوزه‌ی فلسفه داشت، بیش از همه به فلسفه و عرفان شرقی علاقمند بود؛ به ویژه آنکه حرفه‌ی کاری‌اش این علاقه را بیش از پیش کرده بود. او طی سال‌های 1385 تا 1388 به عنوان مدیر خانه فرهنگ ایران در دهلی نو فعالیت می‌کرد. همچنین سردبیر فصلنامه تخصصی مطالعات هند و ایران ( به دو زبان انگلیسی و فارسی) بود. مراوداتِ کاری و مجموعه‌ی فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی که انجام می‌شد، ذهن او را دوچندان به سمت مطالعه و پژوهش درباره عرفان‌ها و ادیان شرقی، بُرد. پس از فارغ‌التحصیلی از مقطع دکترا، ضیایی این علاقه را در مقطع پست‌دکترا و با تحصیل در گرایشِ مطالعات عرفان تطبیقی پی گرفت. او در اواسط دهه‌ی 1390 موفق به کسب مدرک پست‌دکترا شد و از معدود اشخاصی‌ است که در حوزه عرفان و فلسفه تطبیقی دانش و تخصص دارد.

عبدالحمید ضیایی همواره در کنار تحصیل آکادمیک، پژوهش و تدریس را رها نکرد. او تاکنون مقالات و سمینارهای متعددی در نشریات و همایش‌های ملی و بین‌المللی ارائه داده است. همچنین تدریس و برگزاری کارگاه در دانشگاه‌ اصفهان، دانشگاه تهران، موسسات مختلف داخلی و خارجی، از جمله حوزه هنری تهران و آکادمی علوم تاجیکستان و هندوستان، از دیگر فعالیت‌های ضیایی است. بیشتر مباحث این جلسات درباره فلسفه تحلیلی، عرفان تطبیقی و ادبیات فارسی بوده است. برای مثال او سال‌ها در سلسله جلسات شعرخوانی حوزه هنری به عنوان کارشناس و منتقد شرکت کرده و به موضوع رابطه فلسفه و شعر پرداخته است.

برخی از افتخارات کسب شده توسط دکتر ضیایی به شرح ذیل می باشد:

کسب رتبه نخست و جایزه جشنواره بین المللی شعر فجر در سال 1395

کسب عنوان هنرمند نمونه کشوری 1395

شرکت و شعرخوانی در فستیوال بین المللی فرهنگ و هنر بابِل، عراق1398

شرکت و ارائه مقاله در همایش بین المللی ارزش های اخلاقی و معنوی در اندیشه های رومی، دوم الی چهارم مارس 2007، ایالت گوهاتی - هند

شرکت و ارایه مقاله در سمینار بین المللی"ترجمه ابزار تعامل فرهنگی، دانشگاه دهلی، هند، فوریه 2007

کسب جایزه کتاب فصل جمهوری اسلامی ایران1395

عضو بنیاد ملی نخبگان از سال 1385 تا کنون

ضیایی در طی سال‌های تدریس و تحقیق، با نوشتن کتاب‌هایی درباره عرفان تطبیقی، ادبیات و فلسفه به اشاعه و گسترش اندیشه‌های خود، دست زده است. کتاب‌های «بودیسم و صوفیسم: بررسی شباهت‌ها و پیوندهای آیین بودا و تصوف ایرانی» (1394)، «جامعه‌شناسی تحریفات عاشورا» (1387)، «در غیاب عقل» (1390) و تازه‌ترین اثر پژهشی-تحلیلی او، «عرفان و مدرنیته» (1398)، از برجسته‌ترین آثار عبدالحمید ضیایی در حوزه‌ی فلسفه و عرفان تطبیقی است.

نخستین کتاب پژوهشی او، «جامعه‌شناسی تحریفات عاشورا» که توسط نشر هزاره ققنوس و در زمینه جامعه‌شناسی دین منتشر شد، با نگاهی منتقدانه به اطلاعات تاریخی منابع شیعه درباره‌ی واقعه ی عاشورا می‌پردازد. ضیایی در این کتاب با نگاهی موشکافانه و بنابر اسنادِ معتبر به جنبه‌های واقعی و غیرواقعی عاشورا نگاه کرده است. این کتاب، تاکنون با استقبال خوبی مواجه بوده است.

کتاب «در غیاب عقل؛ تحلیل انتقادی خردستیزی در ادبیات عرفانی» دومین اثر بلند پژوهشی ضیایی درباره‌ی عرفان ایرانی- اسلامی است. او در این کتاب به یکی از مهم‌ترین مباحثِ ادبیات عرفانی و تاریخ اجتماعی ایران، وارد شده است. در این کتاب، به عقیده ضیایی، عارفانی چون مولوی، سنایی، عطار، غزالی و ... با رد کردن و نادیده گرفتنِ عقلِ استدلالی و فلسفی و در عوض مدح و ترویجِ عقلِ شهودی و شناخت قلبی، سبب شدند تا اندیشه‌ی فلسفی و تحلیلی در ایران کمرنگ و کمرنگ‌تر شود تا آنجا که معرفتِ قلبی، جایِ تعقل و اندیشه‌ورزی را بگیرد. ضیایی رابطه‌ی مراد و مریدی و فرمان‌برداریِ بی‌چون و چرای مریدان از مراد را یکی از نمودهای دوری از تعقل استدلالی و گرایش به پیرویِ کورکورانه، می‌داند. «در غیاب عقل» با مطرح کردنِ چنین مباحثی یکی از کتاب‌های معتبر و انتقادی در این زمینه بوده که تاکنون چندین بار باز چاپ شده است.

جدیدترین اثر ضیایی، «عرفان و مدرنیته»، روی یکی دیگر از چالش‌های همیشگیِ عرفان در ایرانِ معاصر، دست گذاشته است. مباحث این کتاب حاصلِ ده جلسه سخنرانی دکتر عبدالحمید ضیایی است که در دانشکده علوم اجتماعی تهران در سال 1396 برگزار شده است. ضیایی این کتاب را به قصدِ گفتگو درباره‌ی نسبت عرفان با زندگی انسان مدرن، تنظیم و تدوین کرده است. او سعی کرده تا مسائلی چون تعارضِ عرفان کلاسیک و جهان مدرن، شناخت مکاتب و جریانات عرفانی، بررسی تطبیقی انسان‌شناسی عرفانی و انسان‌شناسی مدرن، جایگاه سیاست و امر سیاسی در عرفان، عرفان‌های نوظهور و مسئله علم، روانشناسیِ اجتماعی عرفان و ...، را تبیین و تشریح کند.

اما کوشش‌ها و تالیفاتِ عبدالحمید ضیایی به حوزه‌ی نقد و پژوهش، محدود نمانده است. در واقع نخستین کتابِ تالیفیِ او، مجموعه اشعاری بود که در اواخر دهه‌ی هشتاد چاپ و منتشر شد. عبدالحمید ضیایی که از نوجوانی قریحه‌ی شاعرانه داشت، در سال 1387 نخستین دفتر شعرش را تحت عنوان «در تناسخ کلمات» منتشر کرد. و در سال های متمادی کتاب های شعری نظیر«گریستن در تاریکی»، «کتاب فراموشی» و «کتاب تردید» می باشد را منتشر ساخته است. ویژگی متفاوت اشعار او در دفترهای مختلفِ شعری‌اش، زبان ساده، ملموس و امروزی است که در عین حال با فلسفه و اندیشه عجین شده است. بی‌شک تحصیلات و مطالعاتِ تخصصی این تاثیر را بر آثار ادبی‌اش گذاشته است. در واقع، این شاعرِ پژوهشگر با شاعرانه کردن اندیشه‌های فلسفی و افکار اجتماعی سعی کرده تا از منظرگاهِ خود –به عنوان یک انسان مدرن ایرانی- زندگی و لحظات آن را، به شعر و تصویر درآورد.

عبدالحمید ضیایی، در سال‌های اخیر به سبب اشرافی که بر حوزه‌ی فلسفه، عرفان و ادبیات داشته است به عنوان مجری و گوینده در برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی فعالیت کرده است. از جمله‌ی این‌ها می‌توان به مجری‌گری در برنامه‌ی «معنای زندگی» تولید شبکه چهار از سال 1397 اشاره کرد. ضیایی همچنین در جایگاه کارشناس، گوینده و نویسنده‌ی بخش شبانگاهی رادیو پیام از سال 1385 تاکنون، مشغول بوده است.

آثار:

عرفان و مدرنیته

بودیسم و صوفیسم ( بررسی شباهت‌ها و پیوندهای آیین بودا و تصوف خراسان)

لیلی‌های لیبرال(پرسش هایی درباره ماهیت عشق های کلاسیک و مدرن)

در غیاب عقل(تحلیل انتقادی خِرَد ستیزی در ادبیات عرفانی)

بصیرت‌های بیهوده(نامه هایی به ایلیا)

همین معجزه‌های معمولی

ولگردی در ملکوت ( طنز فلسفی)

من آنِ توام ( سی پاره گم شده از مصحف خاموشان)

کتاب تردید(مجموعه غزل)

جامعه شناسی تحریفات عاشورا

گریستن در تاریکی(مجموعه غزل)

در تناسخ کلمات(گزیده غزل‌ها و شعرهای سپید)

مدینه سخن(شعر شاعران هند در منقبت پیامبر اسلام)

نگرشی انتقادی- تاریخی به ادبیات عاشورا

تصحیح ترجمه منظوم رامایانا (کهن‌ترین حماسه عاشقانه هند )

عرفان و تصوف اسلامی در هند (دو جلد و به زبان اردو )

عاشقانه‌های یک یاغی؛ تصحیح انتقادی دیوان شعر سرمد کاشانی، شاعر وعارف مقتول ایرانی در هند